در خبرها آمده بود که معاونت سیما سرپرست شبکه اینترنتی جام جم را منصوب کرد ، این یعنی انحلال و پایان شبکه جهانی جام جم ، بعد از ۲۷ سال فعالیت که حدود دو دهه آن در اوج بود .
اعمال مدیریت نا آشنا به نیازها و ذائقه مخاطب یعنی اینکه شبکه جهانی جام جم ، تنها رسانه عام فرهنگی و اجتماعی فارسی زبانی را که از داخل برای ایرانیان و فارسی زبانان خارج از کشور بسیار آشنا و صمیمی بود ، به جای تقویت مدیریت ، برنامه ریزی صحیح و برقراری ارتباطات به روز ، از یک شبکه ماهواره ای فراگیر با پوشش کامل مناطق هدف به بستر اینترنت تبدیل کنند ، کاری که با مقدماتی سه ، چهار ساله مانند کم توجهی و نادیده گرفتن مقتضیات مخاطب آن سوی مرزها شروع شد و درست زمانی که دیگران با اهداف و مطامع سیاسی و فرهنگی خاص به دنبال جلب مخاطب ایرانی و فارس زبان هستند به آن جامه عمل پوشاندند .این اتفاق در حالی در داخل می افتد که این روزها خبر از شروع به کار شبکه فارسی تی آر تی ( T R T ) ترکیه و همچنین بازگشت شبکه من و تو به صحنه فعالیت و جذب مخاطب در میان است . این تصمیم مدیریتی در زمانی این چنینی و با نظر داشت جمیع ابعاد قطعا غیر کارشناسی و بسیار عجیب به نظر می رسد .
اینکه اعتراضات سال ۱۴۰۱ و تضییقات فراهم شده در آن سوی آب ها ، بر میزان مخاطبات خارج از کشور تاثیر منفی گذاشته است ، تردیدی نیست ، ولی توانمندی ها و امتیازات شبکه ایرانی جام جم از ابتدا با دیگر شبکه های فارسی زبان قابل مقایسه نبوده و نیست ، از جمله موارد قابل ذکر اینکه :
-فراهم بودن پهنه و گستره پخش شبکه در اروپا ، آمریکا و آسیا با اختصاص و تفکیک سه شبکه که تلاش داشتندبا درکی محیطی و تطبیق زمانی برنامه ها ( کنداکتور ) متناسب با زمان منطقه و محل اقامت مخاطب تنظیم و پخش شود .
-مخاطبان در هر کجای جهان امکان ارتباط زنده در برنامه های مختلف را داشتند و ارتباطی نزدیک تر و کاربردی تر حاصل می شد. .
-دسترسی آسان به فرهیختگان ، اندیشمندان و هنرمندان داخل کشور یک مزیت برای شبکه و رقابت ناپذیر برای دیگر شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بود .
-در اختیار داشتن و دسترسی به آرشیو بسیار گسترده صدا و سیما و محصول سال ها تولیدات شبکه های سیما در همه حوزه ها ، امتیازی خاص و انحصاری در اختیار بوده است که سرمایه ای بزرگ به شمار می رود .
ایرانیان خارج از کشور به دلیل داشتن فرهنگ و اصالت تاریخی و تمدنی ایرانی در هرکجا که باشند ، با همه تاثیری که از جغرافیای محیطی می پذیرند ، همچنان شباهت های درخور توجهی با مردمان کشورهای محل سکونت خود دارند ، خانواده همجنان در میان غالب ایرانیان یک اصل است و هموطنان ما همچنان خانواده محور هستند . برای پخش و استفاده از تولیدات فرهنگی ، تلویزیون می تواند رسانه خوبی برای خانواده ها باشد ولی اینترنت چنین چیزی نیست .
اصولا پخش برنامه های تلویزیون در بستر وب و از طریق اینترنت به جای پخش ماهواره ای به هر دلیل که باشد ، در یک تراز و قابل مقایسه نیست ، شما یک خط را در اختیار دارید که در میان میلیون ها مورد مشابه ، چندان قابل اعتنا نخواهد بود ، دست کم تا امروز این شیوه پخش نتوانسته که مشابه یک برودکاست ماهواره ای عمل کند و مورد پذیرش قرار گیرد و رقیبی در برابر دیگران تلقی شود .
به راستی کدام کشور را سراغ داریم که تنها شبکه بین المللی به زبان اصلی مردمش را که به قصد هموطنان و همزبانان آن کشور تدارک دیده شده و برای خود سابقه و ارتباطاتی فراهم کرده است ، به دلایلی نامعتبر و برداشت های غیر کارشناسی همه سوایق ، تجربیات ، ارتباطات و سرمایه های سال های فعالیت هایش بهاین نحو نادیده گرفته شود.شاید گفته شود که این صرفا یک تغییر شکل در پخش است ، ولی حد اقل دانش رسانه ای و نیز توجه به سوابق کار و اقدامات مشابه در دیگر کشورها ، ناپختگی و غیر حرفه ای بودن چنین تصمیمی را بر ملا می کند .
گاهی برخی مسولان و دست اندرکاران صدا و سیما ، هزینه بر بودن و کم مخاطب بودن شبکه را دلیل تبدیل وضعیت و به نوعی تعطیلی غیر رسمی آن برشمردند . خوشبختانه صدا و سیما به عنوان یک رسانه عام و فراگیر همواره در معرض دید مخاطبان و نقادان و کارشناسان قرار دارد و مخاطبان شاهد چگونگی کارکرد و میزان مطلوبیت یا عدم مقبولیت کارکرد این دستگاه عظیم و پر هزینه هستند .
اگر بحث بر سر کم شدن مخاطب است ، باید گفت بنابر اقرار مدیران رسانه و همه کارشناسان سال هاست که صدا و سیما مرجعیت رسانه ای خود را در بسیاری حوزه ها از دست داده است و کم شدن مخاطب در مقایسه با سال های گذشته در باره شبکه های داخلی نیز اتفاق افتاده است ، در باره تعدادی از شبکه هایی که به زبان های خارجی برای خارج از ایران پخش می شود ، نیز این نکته صدق میکند که می توانند شبکه های موازی و مشابه را تعطیل کنند و بر تنوع و کیفیت شبکه دیگر بیفزایند.
در باره بالا بودن هزینه ها در صدا و سیما که بحث درستی است ، علاوه بر حذف شبکه های موازی و مشابه با حذف فعالیت هایی که اصالتا تکلیف صدا و سیما نیستند و نیز تعدیل نیروهای فراوانی که در سال های گذشته اغلب بدون امتحان و تخصص لازم به کار گرفته شده اند و نیز جلوگیری از ورود بی رویه نیروها در این حوزه می توان خدمت اساسی به سازمان و نیز دولت بابت بودجه عمومی کرد ، سال هاست که کارمندان بازنشسته صدا و سیما در باره حقوق پایین خودمعترض هستند و از این بابت به شیوه های مختلف مشکلات خود را به اطلاع مدیریت سازمان رسانده و می رسانند ، بنابراین اگر پر هزینه بودن صدا و سیما را یادآور می شوم ،منظورم تداوم به کارگیری و نیز انباشت نیروهای انسانی در سالهای گذشته است ، نه سطح دستمزدها ، از طرف دیگر ، صرف هزینه هایی است که به دلیل تعریف رسانه عام و فراگیر صوتی و تصویری و انحصاری بودن صدا و سیما در این وظیفه و رسالت سازمانی نمی گنجد .
نکته حایز اهمیت و لازم به یادآوری ، موقعیت خاص شبکه جهانی جام جم به لحاظ فارسی بودن ، ایرانی بودن و ارتباط موثر داشتن با ایرانیان به داشتن با ایرانیان به ویژه در سال های ۱۳۷۶ تا نزدیک به دو دهه ( بیش از ۱۵ سال ) است که بدون تردید مهمترین راه و امکان ارتباطی کشور با ایرانیان خارج بوده است. متاسفانه در حال حاضرنهادی موثر ، سازنده و فعال در ارتباط با ایرانیان با خارج از کشور فعال نیست . در مدت بیش از یک دهه گذشته در دولت های گذشته نیز ساز و کار دقیق و درستی در این زمینه فراهم نبوده است . دولت حاضر هم آن قدر ناترازی به ارث رسیده را معرفی می کند که بعید است گوش شنوایی درباره این ناترازی و سازماندهی ارتباط با ایرانیان داشته باشد .
امیدوارم با توجه به حساسیت موضوع و اهمیت مردم ایران در هرکجای جهان توجهات به این موضوع نیز جدی تر اعمال و برای ساماندهی و عقب نیافتادن رسانه انحصاری و موظف صدا و سیما ، همچنین ارتباط نزدیکتر با ایرانیان که سرمایه های پر افتخار و ارزشمند ، این آب و خاک هستند ، برنامه ریزی شود .
منتشر شده در روزنامه شرق - ۶ دی ماه ۱۴۰۳