دیدار و زیارت مزار رودکی
در هفته پایانی شهریور سال ۱۳۹۶ به اتفاق دو تن از همراهان برای بازدید از منطقه پنجکنت و زیارت مزار رودکی از شهر دوشنبه عازم این منطقه شدیم . طبق بررسی اجمالی که داشتیم با راننده جوان تاجیک بنام معروف قرار و مدار گذاشتیم مبنی بر اینکه ما را ببرد ، یک شب در ان منطقه بمانیم و فردای آنروز به شهر دوشنبه برگردیم . کرایه رفت و برگشت بر اساس برآورد و پیشنهاد راننده مبلغ ۱۰۰ دلار برابر با ۸۸۰ سامانی تعیین و توافق شد .نقشه دقیقی در اختیار نداشتیم ، یعنی بدست نیاوردیم، جوان تاجیک هم قبلا این مسیر را طی نکرده بود، اما میگفت تا نزدیکی های آن رفته و مسیر را می شناسد .چون اطلاعات زیادی از شهر پنجکنت و محل مزار نداشتیم ، در مسیر از چندین نفر سوال کردیم ، بیشترشان مسیر را نمیدانستند ، بالاخره بعداز طی حدود ۱۷۰ کیلومتر و صرف زمانی حدود چهار ساعت به محل مقبره رودکی در روستای پنج کنت رسیدیم . بخشی از مسیر با راه اصلی دوشنبه به خجند مشترک است و در میانه راه از آن منشعب میشود . عمده مسیر رسیدن به مقبره رودکی از جاده های کوهستانی مرتفع و اغلب مشرف بر دره و کنار مسیر رودخانه ها میگذرد و به لحاظ شرایط اقلیمی مناطقی بکر با طبیعتی دست نخورده و دیدنی هستند .
برای ما عجیب بود که حتی در محدوده پنجاه کیلومتر مانده به محل آرامگاه آدرس دقیق را که از چند تن از اهالی منطقه سوال کردیم بیشترشان اطلاع دقیقی نداشتند ، تنها یکنفر بطور دقیق اطلاع داشت و درست راهنمایی کرد. به محض رسیدن ، به زیارت قبر این شاعر پرآوازه پارسی گوی رفتیم . ابوعبدالله جعفربن محمدبن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی و مشهور به استاد شاعران ( ۲۲۴ -۳۲۹ ه ق ) در روستای رودک منطقه پنجکنت ، محل فعلی مزارش به دنیا آمده است . در دوران شوروی ، سال های بعد از ۱۹۴۰ م ، صدرالدین عینی بنیانگذار ادبیات فارسی تاجیکی بر اساس شواهد موجود در تاریخ سمرقند و به کمک گروهی از باستان شناسان روسی محل گور رودکی را می یابد و پس از تحقیقات زیاد ، بررسی نشانه ها و اطمینان از اینکه بقایای جسد متعلق به رودکی است او را درمحل قبرستان قدیمی بنجرود محل فعلی مقبره در منظقه پنجکنت دفن میکنند. منطقه پنجکنت در شمال غربی کشور تاجیکستان و نزدیک به مرز ازبکستان قرار دارد . در این تاریخ یکی از گذرگاه های بین تاجیکستان و ازبکستان که حدود دو دهه بسته شده بود در این بخش بازگشایی شده و از این طریق میتوان وارد محدوده شهر سمرقند شد ، بعبارتی در دوران شوروی و تا قبل از استقلال کشورهای ازبکستان و تاجیکستان این منطقه به لحاظ جغرافیا و تقسیم بندی های سیاسی آنزمان درمحدوده تقسیمات استان سمرقند به شمار میرفته است .
مقبره رودکی در باغی بزرگ و مصفا و نسبتا مرتفع و نزدیک به شاخه ای ازرودخانه زرافشان قرار گرفته است . بر فراز مقبره رودکی گنبدی فیروزه ای رنگ بنا شده است . گفته میشود که در مرمت و بازسازی و حفظ و نگه داری محل از سوی سفارت ایران کمک هایی شده است ، بویژه در مرمت گنبد و بقعه مشرف بر مقبره رودکی چند تن از استادان کاشی کار نیشابوری مشارکت داشته اند .
در داخل باغ و به فاصله حدود صد و پنجاه متر از مقبره و گنبد فیروزه ای ، کتابخانه ای بنا شده و تعدادی کتاب در آن نگه داری میشود . با وجود حمایت و مشارکت ایران در بازسازی و نو سازی آرامگاه رودکی در دو دهه پیش ، هنگام بازدید نام و نشانی از کشورمان را در جایی از بنا یا داخل کتابخانه نیافتیم .
روزی که به بازدید از آرامگاه رودکی رفتیم روز شنبه، یکی از روزهای تعطیل تاجیکستان بود، پس از رسیدن حول و حوش ساعت سه عصر مشغول بازدید بودیم در آن ساعت حتی یکنفر مسافر یا فردی از افراد محلی در مجموعه دیده نشد . تنها در مجموعه ، خادم و نگهبانی حضور داشت که به درخواست ما توضیحی در مورد ساختمان مجموعه ارایه کرد و با خوشرویی درجاییکه برای پذیرایی در کنار درب ورودی کتابخانه تعبیه شده بود با چای و به سنت محلی در پیاله های چینی از ما پذیرایی کرد ، در مجموعه کتابخانه چند تابلو نوشته از اشعار رودکی به خط سیریلیک به چشم میخورد و در قفسه کتب های خطی چند کتاب از جمله دیوان حافظ به خط فارسی دیده میشد .
زیارت ما از آرامگاه و بازدید از کتابخانه و مجموعه باغ رودکی کمتر از دوساعت به طول انجامید . برای صرف ناهار تنها امکانی که وجود داشت قهوه خانه محلی روبروی محل آرامگاه رودکی بود که در کنار رودخانه و مشرف به آن فعالیت میکرد ، تنها عذایی که در آن زمان موجود داشت شوربای تاجیکی یا همان آبگوشت خودمان بود . بازدیدمان از محل که به پایان رسید با نگاهی به اطراف و بررسی موقعیت نزدیکترین هتل و استراحتگاه که چندده کیلومتر از آنجا فاصله داشت به راننده پیشنهاد دادیم اگر موافق است پس از نیم ساعتی استراحت به شهر دوشنبه باز گردیم آقای معروف ( راننده ) هم پیشنهاد را مقرون به صرفه دید و پسندید ، لذا حدود ساعت پنج عصر به سمت حرکت به سمت شهر دوشنبه را آغاز کردیم . نیمی از زمان برگشت را در تاریکی بودیم با اینکه چند سالی بود که رسیدگی به وضع جاده های کوهستانی تاجیکستان اندکی بهتر شده و برخی مسیرها بازسازی شده بود ، ولی بازهم بخش زیادی از جاده های این مسیر استاندارد نبودند .
به دلیل تاریکی جاده ها و کوهستانی بودن و در مناطقی صعب العبور بودن و استاندارد نبودن راه ها، همچنین تاریکی مطلق در بخش هایی از جاده ،رانندگی شبانه در این مسیر نیاز به آشنایی ، تسلط و مراقبت زیادی دارد .با اینهمه راننده تلاش و مراقبت لازم را بعمل آورد و ساعت نه شب به شهر دوشنبه رسیدیم.
آوازه رودکی شاعر پارسی گو و سرسلسله شاعران ایرانی به درازای تاریخ پس از وی بلند و او نزد ادیبان و اندیشمندان و پژوهشگران شاعر و حکیمی شناخته شده است . بازسازی آرامگاه و تخصیص مکانی دیدنی برای بازدید مشتاقان او نیز اقدامی شایسته بوده که توسط دولت تاجیکستان صورت گرفته است با این وجود دوری آرامگاه از پایتخت و مسیر نسبتا ناشناخته آن همچنین نبود تبلیغات کافی برای رفتن مشتاقان فرهنگ و ادب نیاکان در تاجکستان ، ایران ، افغانستان و دیگر مناطق فارسی زبان باعث شده است که استقبال در خور و شایسته از آرامگاه پدر شعر فارسی بعمل نیاید .
البته ناگفته نماند که توجه به نقش و جایگاه رودکی پدر و سر سلسله شاعران پارسی گو در سیاست های فرهنگی جاری تاجیکستان ، در مناسبت ها و نامگذاری های جاری و روزمره تاجیکستان بطور جدی و محسوس دیده میشود ، نام گذاری پارکی بزرگ ، و نصب مجسمه بنام رودکی ، نام گذاری یکی از خیابان های اصلی شهر دوشنبه و برخی از شهرهای تاجیکستان بنام رودکی ، همچنین منقوش شدن برخی از اسکناس های سامانی ( پول رایج تاجیکستان ) به نقش رودکی بزرگ نشان از توجه به نام و یاد این شاعر بزرگ و پر آوازه ایران ، تاجیکستان و همه فارسی زبانان و تاجیکان سراسرجهان است .
امید میرود با توسعه روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان و افزایش سهم تاجیکستان در گردشگری ایرانیان ، ارامگاه رودکی بعنوان یکی از مقاصد گردشگری مورد توجه قرار گیرد و شاهد شکوفایی و رونق منطقه پنجکنت و زادگاه و آرامگاه رودکی بزرگ باشیم . انشالله
