شبکه سه عصر جمعه ۱۳ اسفند ماه ۱۴۰۰برنامه زنده ای داشت با عنوان سیاست خارجی ، از سوابق ، چند و چون برنامه و اینکه آیا برنامه زیر نظر معاونت سیاسی صدا و سیماست یا خیر ، اطلاعی ندارم ، لذا صرفا در مورد آن بخشی از برنامه که ملاحظه کردم ،نکاتی را مطرح میکنم
در برنامه که موضوع آن جنگ جاری میان روسیه با اوکراین بود ، سفیر جمهوری اوکراین از طریق ارتباط اینترنتی میهمان برنامه بود ، البته ارتباط چند بار بدلیل اختلال در اینترنت دچار قطع و وقفه شد و امکان گفتگوی مفصل فراهم نشد . در دقایقی که مجری با سفیر اوکراین گفتگو میکرد ، با بیان محکومیت گسترده روسیه به دلیل جنگ با اوکراین دو بار پرسید، چرا اوکراین در این سال ها هاجم به یمن و سرکوب مردم آن کشور توسط عربستان را محکوم نکرده است، همچنین با اشاره به حمایت کشورهای اروپایی از مردم اوکراین و محکومیت روسیه تاکید کرد آیا این سیاست دوگانه و تبعیض نیست ؟ البته سفیر اوکراین نکاتی کلی گفت از جمله اینکه شرایط و ابعاد جنگ ها با هم متفاوت است . ( حدود همین مضمون ) و اضافه کرد که در جهان تنها چند کشور ازروسیه دفاع کرده اند مثل ونزولا و سوریه و اضافه کرد که کشور ایران هم تهاجم روسیه را محکوم نکرد.
خیلی روشن نیست که هدف برنامه مورد اشاره چی بود . مجری میخواست دیدگاه خود و برنامه مبنی بر حاکمیت سیاست های دوگانه بر روابط بین الملل به ویژه تفکر آمریکا و اروپا را به مخاطبان داخلی یاداور شود که قبل از گفتگو به مخاطب یادآوری شده بود یا روی آنتن زنده به نوعی به سفیرتفهیم کند که وقتی خودتان آنجوری عمل میکنید ، اینجوری هم سرتان میاد .!!
معمولا ، اگر سیاست مداری دیگران را به چالش دعوت کند یا فراخوانی بدهد وخبرنگارانی را برای گفتگو و توضیح سیاست های خود به برنامه دعوت کند ، پیش آمدن چالش هم امری طبیعی است چون دعوت کننده خود با آمادگی لازم در برنامه شرکت کرده است، اما اگر ازطرف دعوت کرده ایم تا سیاست ها و مواضع کشورش را بازگو کند و با مواضع او آشنا شویم به سوالات مجری و کارشناسان نیز پاسخ دهد ، معمولا در اینگونه موارد تا حدی رعایت شرایط میهمان هم لازم است ، از کسیکه در کشورش روزانه صدها نفر کشته و هزاران نفر آواره میشوند نمی توان انتظار داشت بگوید راست میگویید به راستی چرا غالب کشورها در تبلیغات و اعلام مواظع طرف ما را گرفته اند.؟ یا دشمن مهاجم به کشوری که نمایندگی آنرا دارد به شدیدترین نحو ممکن محکوم نکند .
آیا بهتر نبود که مجری محترم لابلای صحبت ها اظهار تاسفی هم بابت کشته و مجروح شدن افراد زیادی در اوکراین داشته میکرد ؟ یا لا اقل برای حفظ بیطرفی به طورکلی ابراز تاسفی بابت مردمان بیگناه و بی پناهی که در جنگ کشته ، مجروح و آواره میشوند ، بشود. اینکه آمریکا در بسیاری از اتفاقات از جمله جنگ های متعدد در گوشه و کنار جهان، آمریکا سهم و نقش دارد و درتحولات اوکراین هم به دلیل فراهم کردن مقدمات تنش و دخالت مستقیم و حمایت از گروه هایی در داخل اوکراین سهم دارد قابل قبول است ، آیا در کنارش نباید سهم و نقش روسیه را نیز یادآور شد و در مورد اصل تهاجم ، آسیب های وارده به مردم و زیرساخت های اوکراین و ادامه یافتن جنگ روسیه را نیز مورد سوال قرار داد .؟
تهاجم روسیه به اوکراین طی یک هفته ای که از آغاز آن میگذرد واکنش ها ، پیامدها و حاشیه های وسیع و متفاوتی داشت، تحلیل ها ، برداشت ها، سوالات و ابهام های زیادی به همره داشت که به برخی از آنها در ادامه اشاره میکنم
-- روسیه به دلیل تهاجم و پیش دستی در حمله بدون تردید به عنوان کشور مهاجم مورد نقد ، اعتراض و محکومیت افکار عمومی مردم غالب کشورها قرار گرفته است .
-- به نظر میرسد انچه که تاکنون صورت گرفته و در پیش روست خارج از پیش بینی و انتظار روس هاست ، آنها فکر میکردند که اشغال یا تسلیم شدن اوکراین آسانتر و کم هزینه تر از این باشد ، کشوری که تا پیش از جدایی و استقلال از شوروی سالیان متمادی بخشی از آن بوده و سران روسیه به زیر و بم و چند و چون توانایی های نظامی اوکراین اشراف داشتند .
-- حاکمان اوکراین نیز با توجه به روابط نزدیک و رفاقت هایی که بعد از تغییرات و تحولات سالهای گذشته با حمایت غرب داشته اند، توقع داشتند از ابتدای تهاجم روسیه از حمایت همه جانبه آنها به ویژه به لحاظ نظامی برخوردار شوند ، حمایت ها ابتدا بسیارکند و کم رنگ بودند ،وبه مرور افزایش یافتند ولی تا اینجای کار مستقیم نبوده است .
-- اعلام تحریم های روسیه از جانب کشورهای اروپایی و آمریکا بسیار گسترده شده و در حال افزایش است ، به نظر میرسد ، روسیه فکر میکرد طی چند روز به اهدافش میرسد و کار به تحریم های گسترده و حین تهاج و عملیات جنگی نمی کشد .
-- تحریم های نظامی ، سیاسی و اقتصادی در این گونه جنگ ها طبیعی است ولی تحریم های ورزشی برای تیم ها و ورزشکاران روسی حتی ورزشکاران پارا المپیک تقریبا غیر قابل پیش بینی بود و در این گستره قابل انتظار نبود .
-- بر ملا شدن تعابیر نژاد پرستانه و تبعیض نژادی در فرهنگ جاری غرب و از زبان بسیاری از خبرنگاران شاغل در غول های خبری غربی جهان از پیامدهای متفاوت جنگ مذکور بوده است ، اینکه خبرنگاران و مجریان متعددی در رسانه ها آوارگی ، جنگ زدگی و پناه جویی را برای مردمان خاورمیانه و کشورهایی همانند ، افغانستان ، عراق و سوریه ، عادی و پذیرفتنی بدانند ولی در مورد اوکراین و مردمانش که به تعبیر آنان همانند خودشان ( سایر اروپاییان ) سفید پوست با چشم و موی رنگی هستند غیر قابل باور و غیر پذیرفتنی است .
-- در میانه جنگ حضور منسجم نظامیانی از چچن در صف اول نیروهای روسی با شکل و شمایل مسلمانی و تبلیغات و تاکیدات، افراطی و شدیدا حمایت گرایانه از برنامه های پوتین در نوع خود عجیب بود و متاسفانه بیش از پیش چهره چچنی ها را خراب کرد .
-- همانطور که پیش بینی می شد پیامد های مخرب اقتصادی جنگ برای روسیه فراوان خواهد بود ، حتی برخی از کارشناسان این عملیات را ناشی از فریب خوردن روسیه از غرب و پوست خربزه زیر پای او رفتن ، تعبیر کردند . با این همه پیامدهای منفی اقتصادی جنگ برای اروپا نیز جدی خواهد بود . کشورهای اروپایی بیش از هرچیز به انرژی روسیه نیازمند هستند ، برای مثال کشور صنعتی آلمان حدود ۵۰ درصد از نیاز گازی خود راتا کنون مستقیما از روسیه تامین کرده است .
-- برخی از کشورهای غربی یا متحد غرب به بهانه تهاجم روسیه به اوکراین برخلاف رویه قبلی به افزایش فوق العاده بودجه نظامی خود پرداختهاند . جمهوری آلمان در همین ارتباط بودجه خود را ، ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش داد . کشور ژاپن نیز بر بودجه نظامی خود افزود .
-- برخورد با رسانه ها ، حمله روسیه به برج های رادیو تلویزیونی اوکراین ، تعطیل ، متوقف و ممنوع کردن پخش شبکه های تلویزیونی و سایر رسانه های روسی در کشورهای غربی از نتایج جنگ اخیر و البته خلاف شعارها و ژست های تبلیغاتی هر دو طرف بوده است .
طی چند روز گذشته خبر حمله و تجاوز نیروهای نظامی روسیه به سرزمین اوکراین در صدر خبرها قرار داشته است .
در هر صورت و به هرشکل در این میان عده ای از مردم به ویژه زنان و کودکان مورد اصابت جنگ افزارها قرار گرفته ،کشته یا مجروح شده و صدها هزار نفر از ساکنین شهرهای مختلف اوکراین به خصوص شهرهای شرقی اوکراین آوراه شدند که بخشی از آنان به مرور به عنوان پناهنده وارد کشورهای همسایه میشوند . نا امنی ، به هم خوردن زندگی عادی ، بی سر و سامانی و آوارگی بدترین چیزی است که ممکن است برای مردمان یک جامعه رخ بدهد .
شاید اگر سیاستمداران اوکراین و مشوقین آن ها با درایت بیشتر و توجه به همه زوایا، چگونگی روابط سیاسی خود با غرب و توازن لازم با روسیه را با پختگی بیشتری تنظیم میکردند آسیب کمتری میدیدند ، البته رفتار سیاستمداران اوکراینی به هیچ وجه تجاوز و حمله روس ها را توجیه نمیکند ، آنچه که بعد از فرونشستن تب جنگ باقی می ماند ، کینه و تنفر عمیقی خواهد بود که بین دو کشور بر جا می ماند .
حکومت روسیه از ابتدا با اعلام تمایل اوکراین برای پیوستن به پیمان نظامی ناتو ، برای حفاظت از خود و فاصله گرفتن از همسایگی با ناتو ، از آشوب ها و درگیری های بین استان های شرقی با اوکراین و جدایی طلبان حمایت کردو در نهایت استقلال جمهوری های خود خوانده دونسک و لوهانسک را به رسمیت شناخت ، تا به این طریق منطقه حایلی بین کشورشان با اوکراین خواهان عضویت ناتو ایجاد کنند، البته کار به اینجا ختم نشد و به حمله وسیع ارتش روسیه به اوکراین انجامید . این حمله با هر نتیجه ای که باشد نمیتواند در میان مدت تامین کننده منافع روسیه باشد ، غربی های همراه و مدافع نیز سود چندانی نخواهند برد، تا به اینجا ارزش سهام بورس روسیه در صدر کشورها و سپس بورس کشورهای اروپایی با افت جدی روبرو شده است ، در این میان ،کشور اوکراین با خسارات مادی فراوان و آوارگی و لطمات روحی و روانی مردمش بیشترین زیان را متحمل شده اند و تعدادی از فرزندان و دیگر اعضای خانواده را از دست داده اند یا دچار مصدومیت شده اند ، اوکراین کشوری است که با توجه به موقعیت ویژه جغرافیایی و ،شرایط ممتاز کشاورزی ، انتظار و امید بداشت که به کمک وسیع کشورهای توسعه یافته غربی ، مسیر پر فراز و نشیب توسعه را سریعتر و توانمند تر طی کند ، اما جنگ فعلا همه برنامه ها و آرمان های قبلی را دور از دسترس ساخت .باید دید نبرد تا کجا و چه زمانی به طول میانجامد .
بعضی معتقدند که جنگ و تهاجم روسیه محصول تحریکات و فریب غرب و به عبارتی پوست حربزه ای بوده که آنها زیر پای پوتین و دیگر رهبران روسیه قرار داده اند تا با تضعیف توان اقتصادی ، روسیه در ادامه راه توان اقتصادی رقابت با آمریکا و اروپا بر سر منافع منطقه ای و بین المللی نداشته باشد .
البته در طرف مقابل هم بسیاری معتقدند که وعدها و تبلیغات طرفدارانه و قول و قرارهای غرب به اوکراین در روزهای رفاقت و سرخوشی و اقدام و پشتیبانی نکردن از این کشور میتواند پیامی منفی و نا امید کننده برای هم پیمانان غرب باشد . . . .
تهاجم روسیه ، جنگ بین روسیه و اوکراین و چگونگی حمایت کشورهای غربی از دوست و هم پیمان خود تا به اینجای کار، درس ها ، عبرت ها و نکات و پیامدهای بسیاری رادرپی داشته و در ادامه بیشتر نیز خواهد شد که هر کدام نیازمند مطالعه ، بازبینی ،و بررسی های جداگانه ای است .